altijdeenboek

Sprakeloos van Tom  Lanoye

Uitgeverij Prometheus 2010

359 blz.

Laverend tussen emotie en vakmanschap trekt Lanoye met Sprakeloos een eigenzinnig monument van taal op voor zijn moeder. Tegen het spook van haar ontluisterende afasie werpt Lanoye een dam van woorden op, een barokke ode aan de  vrouw die eerst haar spraak, dan haar waardigheid, dan haar hartenklop verloor. Indrukwekkend zonder meer, al was ik soms evenzeer gegrepen door een laconieke repliek of een flard van een volkse dialoog. De terloopse verteller onthult soms meer dan de zelfbewuste portrettist. 

Niets dan hoofdletters en ronkende binnenrijmen, tegelijk alleen maar naakte feiten. Niets en alles tegelijk, en liefst van al in één geut eruit gebraakt. Begin dan maar eens te schrijven. Niet dus. (p.31)

Beter kon Lanoye het niet samenvatten, zijn paradoxale intentie om zonder literaire franjes te schrijven over zijn moeder, Josée Verbeke, dat monument van theatrale verbaliteit.  

Als hij uiteindelijk definitief uit de startblokken schiet - en dan staat de paginateller al op 73 - wordt het resultaat toch méér.  Schrijven is schrappen? Niet als je Lanoye heet en de zoon bent van je moeder. Want Soms is minder gewoon wat het is. Minder. En laat net mij gespogen en gescheten zijn, en onherstelbaar voorbestemd, en onherroepelijk verminkt, door een cultuur van ‘Mag het iets meer zijn, madam’. (p. 277).

Dat valt niet altijd even goed. Er zijn momenten waarop je het als lezer eventjes gehad hebt met dat vuurwerk van taal en die breed uitgesmeerde beschrijvingen van het kleinburgerlijke decor waartegen het leven van de Lanoyes zich afspeelde.  Maar  rasechte performer die hij is, houdt hij je wel in de ban. 

De wijdlopigheid  heeft er misschien ook mee te maken dat de auteur (on)bewust de laatste bladzijde voor zich uitschuift.  Die zal immers niet alleen het boek maar ook een periode in zijn leven afsluiten. De dood van beide ouders gooit je met een onverklaarbare nostalgie terug in je jeugd.

  

Nooit meer zwijgen, altijd schrijven, nooit meer sprakeloos. Begin. Dat neemt de auteur zich voor bij het laatste afscheid van zijn moeder. Zo te zien mogen we er gerust in zijn.
★★★★☆