Vlieggedrag - Barbara Kingsolver

Vertaald door Lidwien Biekmann en Maaike Bijnsdorp
Uitgegeven bij Atlas Contact
479 blz.

Ik beken, het was niet meteen grote liefde tussen mij en Barbara Kingsolver. Haar meest recente boek Onbeschut legde ik opzij na  een honderdtal bladzijden. En ook Vlieggedrag sloot ik pas halverwege het boek in mijn hart. 

Vlieggedrag is het verhaal van de jonge Dellarobia die ergens in een afgelegen plaatsje in de  Appalachen, beseft dat ze na 12 jaar huwelijk hopeloos vast zit. Haar middelbare school heeft ze niet afgemaakt, haar ambities en verlangens zijn een vroege dood gestorven, net als het kind dat de aanleiding was voor haar veel te vroege huwelijk.  Haar leven is niet veel meer dan berustend voortploeteren, met twee kinderen, een lethargische echtgenoot, bemoeizieke schoonouders en een loodzware hypotheek. Geen wonder dat ze wel eens droomt van een ander leven. En het is op zo'n kantelmoment, als ze op het punt staat alles in de steek te laten voor haar minnaar, dat ze boven op de berg getuige is van een  vreemd natuurfenomeen.  

Meteen verandert alles, ze komt in het oog van een heuse mediastorm terecht, en het is hier dat de roman echt interessant wordt.  Vlieggedrag is niet alleen een overtuigend verhaal over klimaatverandering, maar ook over hoe mensen veranderen, hoe de verhoudingen tussen individuen en binnen een lokale gemeenschap kunnen veranderen. Het legt ook pijnlijk de breuklijnen tussen enerzijds de politieke en academische wereld, en anderzijds de plattelandsbevolking bloot. Je begrijpt beter waarom populistische partijen of regeringsleiders het zo goed doen. Want het helpt natuurlijk niet als je een hele bevolkingsgroep telkens maar weer wegzet als dom, onwetend of conservatief. Of om het met Kingsolvers woorden te zeggen, je kan  "identiteit niet zomaar uit mensen wegredeneren. Het verdwijnt niet door de minachting van buitenstaanders, het wordt er juist door verhevigd.” Mooi vond ik ook de evolutie van het hoofdpersonage. Op het einde van de roman heeft Dellarobia een hele weg afgelegd, en dóór haar ook de mensen in haar omgeving.

Het boek schreeuwt om een verfilming. Het adembenemende kader van de  Appalachen, de schoonheid van het 'natuurwonder', de sterke personages. Alleen maar te hopen, denk ik dan, dat zo'n film - als die er al komt - even goed als Kingsolver de valkuilen van de gemakkelijke romantiek zal weten te omzeilen. 

Is er dan geen enkel minpuntje? Tja, het is ook een cli-fi* roman, een boek waarin milieurampen centraal staan en er wordt hier en daar serieus wetenschappelijk doorgeboomd. Tip: schakel in die passages even over op speed reading. Het zou zonde zijn om het boek daarvoor weg te leggen, want er zit zo veel meer in.

Echt een aanrader.

*cli-fi: climate fiction, erg verwant met sci-fi, science fiction

★★★★

Grand Hotel Europa - Ilja Leonard Pfeijffer

Uitgegeven bij Arbeiderspers
520 blz.

Prachtig boek! En dat begint al bij de cover.  Bij de iconische foto van de piccolo zie je het hotel zo voor je: het ligt middenin een park, heeft een groot bordes, een pastelkleurige façade. Binnen valt meteen een sleets oosters tapijt op in de grote loungeroom, en achter de balie hangt nog zo'n kastje met echte hotelsleutels, zo van die zware die je liefst niet meeneemt. De charme van vergane glorie. 
Het is de ideale setting voor de nieuwste roman van Pfeijffer. Waar het hotel zich bevindt, wordt nergens vermeld, maar het is de ideale plek voor een schrijver met liefdesverdriet.  Pfeijffer - altijd aanwezig als personage in zijn eigen romans - neemt er zijn intrek om te reconstrueren hoe zijn relatie met zijn Italiaanse vriendin Clio op de klippen is gelopen. Een liefdesroman dus. Met weemoed denkt hij terug aan hun gelukkige dagen in Venetië, Malta, de Cinque Terre, ... Met Clio was het leven een groot spel, een avontuur dat ze samen verzonnen en beleefden. Hun zoektocht naar het laatste schilderij van Caravaggio doet eventjes aan een Dan Brown-roman denken. Een avonturenroman, dat  ook dus. Maar bovenal is Grand Hotel Europa een satirische ideeënroman. De naam van het hotel is natuurlijk een doorzichtige metafoor voor het oude continent Europa. In Pfeijffers visie dreigt Europa ten onder te gaan aan een overdaad aan verleden, zodat het uiteindelijk alleen nog zal functioneren als een gigantisch pretpark. In elk hoofdstuk van deze lijvige roman confronteert Pfeijffer ons met de dreiging van het massatoerisme. En hij doet dat op de manier die we van hem kennen : met verve,  in een barokke stijl, erudiet. Maar omdat Grand Hotel Europa een roman is, kan hij de ernst van zijn thema counteren door voluit de kaart van de fictie te trekken. Aan  verhaallijnen geen gebrek in deze roman en bovendien is Grand Hotel Europa  de biotoop van een verzameling excentrieke gasten. Hun beschrijving alleen al is boeiende lectuur. Toch balanceert hij soms op de rand van de drammerigheid en heel wat lezers zullen hierop afknappen. 
Mijn eindoordeel hinkt dan ook wat op twee benen. Ik heb Grand Hotel Europa zeer graag gelezen,   maar heb meer genoten van de onderdelen, een rake portrettering, een  fijne formulering,  een hilarische scène, dan van het monumentale, meesterlijk geconstrueerde geheel. 

★★★★ 

Gevallen god - Kate Atkinson

Vertaald door Inge Kok
Uitgegeven bij Atlas Contact
480 blz.

“A man is a god in ruins. When men are innocent, life shall be longer, and shall pass into the immortal, as gently as we wake from dreams.“ – Ralph Waldo Emerson – Nature 

Stel, je wilt een roman schrijven over de Tweede Wereldoorlog in Engeland. Hoe begin je daaraan? Er is zo veel.  Kate Atkinson loste dat op - zegt ze zelf in een interview - door zich te concentreren op de twee spectaculairste aspecten, nl. de London Blitz en de rol van de RAF, met de beslissende bombardementen op Duitse steden. Elk van die aspecten hangt ze op aan een personage.  

Voor de Blitz op Londen is dat Ursula Todd, protagoniste in Leven na Leven*. In een van haar levens werkt Ursula voor het Ministerie van Oorlog en is ze meer dan eens getuige van de gevolgen van de dodelijke raids op Londen. 

In Gevallen god ziet Atkinson een mooie gelegenheid om ook de andere kant van de medaille in beeld te brengen.   Gevallen god is het verhaal van RAF-officier Teddy Todd,  de lievelingsbroer van Ursula Todd uit Leven na leven. De beschrijvingen van zijn operaties  boven Duitsland zijn hallucinant. Toch worstelt Teddy vooral met het leven na de oorlog. Prachtig hoe de zoektocht naar zin in het leven (zin zowel in de betekenis van doel als van goesting)  hier opgehangen worden aan een zeer mooi, gevoelig personage, dat al aanwezig was in Leven na leven, maar hier  echt uitgediept wordt. Teddy is iemand met een hart voor de natuur, voor kunst en literatuur, iemand die je maar moeilijk kan zien als de overlever van zo vele gevaarlijke opdrachten. Het hangt er ook maar vanaf wat je als 'overleven' beschouwt. Heelhuids uit de oorlog komen, betekent nog niet dat je ongeschonden bent. 
Verhaaltechnisch lijkt Gevallen god iets minder opvallend dan Leven na leven. Hier geen seriële afwikkeling van vele mogelijke levens. Atkinson springt wel vinnig heen en weer tussen verleden, heden en toekomst, maar Teddy Todd heeft maar een leven. Ja toch? Ik zal verder niets zeggen, want ik hou zelf ook niet van spoilers. Laten we het erop houden dat je Atkinson niet moet onderschatten. 
Meesterwerkje!

★★★★★ 

* Van Leven na leven heb ik al eerder een recensie gemaakt:
https://gal-altijdeenboek.blogspot.com/2019/04/leven-na-leven-kate-atkinson.html

Leven na leven - Kate Atkinson

Vertaald door Inge Kok
Uitgegeven bij Atlas Contact
529 blz.

Wat als je de kans kreeg om je leven telkens opnieuw te leven, tot het uiteindelijk goed zat? Ursula Todd overkomt het alvast. Haar eerste poging leidt niet verder dan een doodgeboorte, maar het vertelprocédé laat haar een tiental keer opnieuw geboren worden,  telkens met een variant, alsof je in een doolhof vastloopt en steeds weer terugloopt tot wanneer je een nieuwe uitweg meent te zien.  

Het lijkt ingewikkelder dan het is, want Atkinson bewaakt de kern van haar verhaal zeer goed. Uiteindelijk schetst zij het leven van een redelijk rijke familie die op een landhuis buiten Londen woont, en ze focust daarbij vooral op het leven van dochter Ursula van 1910 tot in 1967. Op die manier kan ze ook nog eens de twee wereldoorlogen meenemen in haar roman. Ik onthou de Spaanse griep, een wereldwijde epidemie die uitbrak in 1918 en alleen al in Engeland meer dan 400000 doden maakte. En natuurlijk de  Duitse bombardementen boven Londen in de eerste fase van de Tweede wereldoorlog.  Het is allemaal heel vlot verteld, zeer Engels, met een vleugje excentriciteit, en wat Britse humor.  Moeilijk om niet meegesleept te worden door deze sterke roman.

★★★★

De Cazalets - Elizabeth Jane Howard

Vertaald door Inge Kok

Uitgegeven bij Atlas Contact

De Cazalets is een verslavende familiekroniek  over een  gegoede Engelse familie, eigenaars van een houtbedrijf in Londen en een landgoed in Sussex over de periode 1937-1956.   Wie ook maar een beetje geïnteresseerd is in 'the English way of life', zal van deze romanreeks genieten. Ik hield er de catalogus van meer dan 1 bibliotheek voor in de gaten, om toch maar niet te lang te moeten wachten op het volgende deel. Vijf delen zijn het uiteindelijk geworden, hoewel 4 + 1 misschien  toepasselijker is. Het laatste deel is namelijk  twintig jaar na de eerste 4 geschreven. 

Lichte jaren  begint in 1937. We krijgen een kijk in het familieleven van drie generaties Cazalets, in die relatief onbezorgde vooroorlogse tijden. Er gebeurt tegelijkertijd niet heel veel (spectaculairs) en juist heel veel (dagelijks). Zo krijg je als lezer de tijd om je vertrouwd te maken met de vele personages. Ik hield wel van de sfeer van  een warme familie, die in de stijl van de rijke families van toen hun vakanties steevast samen doorbrachten in het grote landhuis met de toepasselijke naam Home Place. De kabbelende conversaties, het eeuwige gekissebis van de kinderen, en het gezag van de eerste generatie, die mild maar stevig de touwtjes in handen heeft, de Brig over de firma, de Baronie over het huishouden. De zonen lopen min of meer in het verwachte familiespoor, de ongetrouwde dochter offert zich op voor iedereen ten koste van haar eigen gecompliceerde liefdesleven met haar joodse vriendin. Iedereen speelt zijn rol, en er worden weinig vragen gesteld. Alleen de kleindochters  lijken bezig aan een zachte rebellie.  Er zit wat upstairs-downstairs in, maar de verhoudingen met het personeel zijn al bij al vriendelijk tot familiaal. Tories, maar niet helemaal bekrompen. Op de achtergrond komen wolken opzetten: terwijl de gevolgen van de eerste wereldoorlog nog doorwerken,  zijn er al de eerste tekenen van een nieuw conflict, voor wie ze  wil zien. 

Bij het begin van Aftellen is Hitler net Polen binnengevallen. Dat er oorlog komt staat vast, het is nog alleen bang afwachten. In die sfeer groeien de tienermeisjes Louise, Polly en Clary op. Puberonzekerheid tegen een achtergrond van algemene malaise. Ik vond dit zelf een van de beste delen van de reeks.

Verwarring zet ons midden in de oorlogsjaren.  Home Hall wordt nu de permanente verblijfplaats van de verschillende Cazalet-gezinnen. Het leven is net iets draaglijker op het platteland.  De focus ligt heel erg op de effecten van de oorlog op het dagelijkse leven. Ook de London Blitz komt pijnlijk accuraat in beeld. Iedereen kent natuurlijk de beruchte 'blood, toil, tears, and sweat' van Churchill, in deze romans zie je heel concreet welke zware tol de oorlogsinspanning gekost heeft. Boeiend.

Bevrijding. De oorlog is voorbij, maar de problemen van de Cazalets zijn dat nog lang niet.  Privé worstelen de koppels met liefde en trouw, en in Engeland blijft de rantsoenering veel langer duren dan in de rest van Europa.  

In Veranderingen  is de eerste generatie grootouders  van het toneel verdwenen, en de kleinkinderen hebben zelf kinderen. De hele maatschappij rondom de Cazalets is in beweging, hun firma komt in zwaar water en het wordt aanpassen. De nieuwe jonge gezinnen hebben geen kindermeisjes en huispersoneel meer. Wat gebleven is het familiegevoel en ook dat krijgt klappen, als ze op den duur Home Hall moeten opgeven. Misschien is dit laatste deel wat overbodig. Het leest nog even vlot, maar je krijgt het gevoel dat sommige verhaallijnen en personages niet meer zo overtuigen. 

Ik ben een anglofiel. Ik geniet van de 'Englishness' die spreekt uit elk klein detail, van de Marmite als broodbeleg,  de baked beans uit blik, tot de upper stiff lip, het contrast tussen  pub en club, de liefde voor tuinieren, en ga zo maar door.  En de formule van de familiekroniek heeft al altijd een enorme aantrekkingskracht op mij gehad. Vandaar mijn 4 sterren voor deze reeks. Dat niet elk deel even goed is, lijkt mij maar normaal, maar  de eventuele minpuntjes  vallen in het niet tegenover het leesplezier. Als je bij één reeks van binge-reading kan spreken, dan is het wel bij deze Cazalet-kronieken. 

De eerste delen zijn al geschreven in de eerste helft van de jaren negentig, en kort daarna verfilmd door de BBC.  Ondanks het succes van de reeks in Engeland, is de eerste vertaling in het Nederlands er pas gekomen in 2017. En sedert deze week is ook het vijfde deel in vertaling beschikbaar. Ik zou zeggen, profiteer van de vernieuwde aandacht voor deze reeks en haal de boeken in huis!

★★★★

Circe - Madeline Miller

Vertaald door Miebeth van Horn
Uitgegeven bij Orlando
384 blz.

Circe is de tovenares die Odysseus op zijn terugkeer naar Ithaca meer dan een  jaar in de ban weet te houden. En met dat personage gaat Madeline Miller aan de slag. Gelukkig gaat ze veel verder dan de sappige anekdotes over de twistende, wraakzuchtige Olympiërs en Titanen. 

In deze Circe weet Miller een sterke vrouw neer te zetten, die worstelt met haar goddelijkheid, die zeer menselijke emoties meemaakt, verliefd wordt,  eenzaam is en twijfelt aan zichzelf. De roman steekt in een mythologisch jasje maar is een rasechte psychologische roman over volwassen worden, over zelfontplooiing, over moederschap, liefde, over trouw en verraad, over vrouwen vs mannen, noem het maar. 

De eerste hoofdstukken zijn wat moeilijk, je moet wat wennen aan dit bevreemdende universum van nimfen, goden en toverkunsten. Daarna ben je verkocht en lees je gefascineerd door tot het verrassende einde,  dat tegelijkertijd al van in het begin ingebouwd zat.  

Ik heb echt genoten van deze mythologische roman, net als van haar vorige roman Een lied voor Achilles. 

★★★★

 

Het achtste leven (voor Brilka) - Nino Haratischwili

Vertaald door Elly Schippers en Jantsje Post
Uitgegeven bij Atlas Contact
1275 blz.

Wat een boek! Het achtste leven is het kleurrijke levensverhaal van een Georgische familie.   Het begint bij een chocolatier in een klein provinciestadje in Georgië. Hij bedenkt een verslavend chocoladerecept, dat zijn familie welstand bezorgt maar evengoed een duister gevaar inhoudt. Zes generaties lang worden we meegenomen in een rollercoaster van een verhaal dat felrood kleurt, want de roman is niet alleen een familiekroniek maar ook het verhaal van de opkomst en de ondergang van de Sovjet-Unie.  Stalin en Beria, beide erg bepalend voor het leven van de Sovjetburgers, waren trouwens zelf Georgiërs, en Haratischwili laat hen ook in het privéleven van haar personages opdraven, zonder dat ze trouwens met naam zo genoemd worden. 

Dat het leven van de nazaten van de chocolatiers niet altijd  over rozen ging, is op zijn minst een understatement. Wie in het begin van de twintigste eeuw geboren is, heeft zijn portie lijden wel gekend. In het geval van Georgië en  de Sovjet-Unie krijg je sterk de indruk dat  de mensen er ook tussen en na de wereldoorlogen geen respijt kregen.  Maar wat een krachtige personages heeft al die ellende opgeleverd. Vooral Stasia, een van de dochters van de chocolatier heeft een onuitwisbare indruk nagelaten. 

Echt makkelijke lectuur was de roman ook niet. Het verhaal wordt verteld door een van de achterkleindochters van Stasia aan haar nichtje Brilka. Veel van wat ze vertelt, heeft ze ook maar van horen zeggen, van haar overgrootmoeder Stasia. Dat maakt haar een eerder onbetrouwbare verteller, en het verhaal leest het best wanneer de verteller haar nadrukkelijke manier om Brilka aan te spreken 'vergeet', en  rechtstreeks in de levens van Stasia en dat van haar kinderen duikt.  

Er zijn dus schoonheidsfoutjes, wat bijna onvermijdelijk is in een roman van die lengte.  Toch heb ik heel hard van deze roman genoten. Dat heeft zeker te maken met de vlotte stijl van Nino Haratischwili, die behalve romanauteur ook nog regisseuse en dramaturge is.  Het boek is inderdaad soms theatraal, maar om 1275 pagina's door te komen lijkt me dat eerder een voordeel dan een nadeel. Een aanrader voor wie van geschiedenis houdt. 

★★★★1/2

4 3 2 1 - Paul Auster

Uitgegeven bij Faber & Faber

880 blz.  

4 3 2 1 is een roman over Archie Ferguson, een joodse jongen die in 1947 in New York geboren wordt. We volgen zijn jeugd en zijn zoektocht naar volwassenheid in de jaren vijftig en zestig. En Auster doet dat op een heel bijzondere manier: hij laat Archie tegelijkertijd vier mogelijke levens leiden, vier verhaallijnen die aantonen hoe het toeval ons leven bepaalt. 

Wat een boek! Ik heb genoten van deze dikke turf. Toch was  het geen makkelijke lectuur, verwarrend eigenlijk: hoe zat dat nu met oom Lew? Zat die niet in de gevangenis? En pa Ferguson, had je niet net gelezen dat hij omgekomen was in een brand maar nu lees je dat hij hertrouwd is? Je hebt in het begin dan ook voortdurend de neiging om  terug te bladeren. Ik zou zeggen, niet doen, gewoon doorlezen.  Je wordt zo ondergedompeld in de sfeer van het na-oorlogse Amerika,  van New York en zijn voorsteden dat de verschillen tussen de 4 Archies er niet zo veel toe doen. En naarmate de roman vordert wordt alles duidelijker en loopt de roman naar een vrij logische conclusie. En dan valt die bizarre titel ook helemaal op zijn plaats, het laatste puzzelstukje.  

Zo'n krachttoer vraagt natuurlijk om veel pagina's, en dat is het enige minpuntje dat ik zie.  Want al  verlopen de levens van de Archies verschillend, de historische context blijft natuurlijk dezelfde, zodat je x keer leest over het moment waarop JF Kennedy doodgeschoten wordt, x keer over het Vietnam-debacle en ga zo maar door. Vooral  de studentenopstanden van 1968 aan Columbia University worden naar mijn gevoel te erg uitgesponnen. 

Daarom geef ik de roman net geen 5 sterren.

★★★★1/2

De ondraaglijke blankheid van het bestaan - Marianne Thamm

Met een voorwoord van Tom Lanoye
Vertaald door Ronnie Boley
Uitgegeven bij Nieuw Amsterdam
352 blz.

Nog maar net had ik Neurie als je de woorden niet kent* uit (van Bianca Marais), of alweer een ander boek met Zuid-Afrika als achtergrond kwam op mijn weg. Toen ik zag dat Tom Lanoye er het voorwoord voor geschreven heeft, wist ik al dat dit iets bijzonders zou worden.

Onderzoeksjournaliste Marianne Thamm groeide op in in Pretoria in de hoogtijdagen van het apartheidsregime. Midden hun overwegend Afrikaner buren was het gezin Thamm toch wel een buitenbeentje. Haar moeder was een ongeletterde Portugese communiste op de vlucht voor het regime  van Salazar en haar vader een Duitse nazi-krijgsgevangene.  Op aandringen van Tom Lanoye, die haar de vrouw van zijn leven noemt, schreef Marianne Thamm haar memoires neer. Daarbij gaat het evenzeer over haar eigen rebelse strijd thuis als over de groeiende onrust op straat en in de townships. Op haar werk ontpopt Thamm zich tot een kritische journaliste en actieve lesbo-militante en thuis probeert ze haar vader tot duidelijkheid te dwingen over zijn verleden. Georg Thamm voelt zich vanuit zijn oude nazi-verleden prima in zijn sas  in het Zuid-Afrika van  Hendrik Verwoerd en P.W. Botha.  Met de vrijlating van Mandela en later zijn verkiezing, raakt Zuid-Afrika in een stroomversnelling en de nieuwe vrijheden zullen ook het leven van Marianne en haar vader grondig veranderen. Daarom vind ik de originele titel Hitler, Verwoerd, Mandela and me. A memoir of sorts misschien wel minder poëtisch dan de Nederlandse vertaling, maar zeker zo interessant. Het gedachtegoed van deze figuren is bepalend geweest voor het leven van Marianne en haar ouders. 

Er zijn veel redenen om dit boek te lezen, maar het mooiste in dit boek vind ik de zoektocht naar liefde tussen Marianne en haar vader, een zeer moeizaam proces dat pas met de adoptie van twee zwarte dochtertjes een wending ten goede krijgt. 

Een absolute aanrader!

★★★★1/2

*https://www.goodreads.com/book/show/40094100-neurie-als-je-de-woorden-niet-kent

The Lovely Bones - Anne Sebold

Uitgegeven bij Picador, Kindle Editions
348 blz. 
Ned editie: De wijde hemel, De Bezige Bij


“Inside the snow globe on my father's desk, there was a penguin wearing a red-and-white-striped scarf. When I was little my father would pull me into his lap and reach for the snow globe. He would turn it over, letting all the snow collect on the top, then quickly invert it. The two of us watched the snow fall gently around the penguin. The penguin was alone in there, I thought, and I worried for him. When I told my father this, he said, "Don't worry, Susie; he has a nice life. He's trapped in a perfect world.” 

Prachtig beeld dat de sfeer van deze roman voor mij perfect vat. Want dat is Susie Salmon's situatie: gevangen in een perfecte wereld. Maar hoe perfect kan een wereld zijn als je daar eigenlijk niet wil zijn, en beseft dat je er nooit meer wegkomt. Het vat mooi samen hoe Susie Salmon zich voelt in haar hemel. Als ze 14 is wordt Susie brutaal vermoord. Dat vertelt ze zelf, vanuit haar hemel,  en dat is de originele en overtuigende insteek voor deze roman.  Ze kijkt hoe  haar ouders en zus en broer omgaan met hun verdriet, hoopt keihard dat  ze de dader zullen ontmaskeren, is ongelukkig - ja, ongelukkig - in de hemel omdat ze het leven op aarde nog niet kan loslaten. En ondertussen komt een hele waaier aan mooie thema's aan bod: zussen, ouder-kindrelaties, vriendschap,  liefde,  ...

Mooi, ontroerend mooi en tegelijkertijd grappig. 

★★★★

Spiegel - Cara Delevingne met Rowan Coleman

Vertaald door Erica Disco
Uitgegeven bij Harper en Collins
352 blz.

Soms komt een boek je aanwaaien uit volstrekt niet-literaire hoek. En als je de auteur googelt kom je uit bij model, actrice, zangeres, schrijfster. Ik dacht al dat de naam mij bekend voorkwam. Dan kan je twee dingen doen: of je legt het vanuit vastgeroeste vooroordelen  naast je neer, of je leest net als ik het boek. En je bent aangenaam verrast. Meer dan aangenaam verrast. 

Spiegel is een verhaal over vier Londense tieners wiens leven door elkaar geschud wordt als een van hen plots verdwijnt. Zelfmoord,  zegt de politie.   Of is er meer aan de hand?   Delevingne schetst een heel geloofwaardig beeld van de jongerencultuur aan een Londense comprehensive. Ik heb dit boek graag gelezen, vooral als een eerlijke coming-of-age. De zoektocht naar een eigen identiteit, en dat in extreme omstandigheden, staat garant voor puur leesplezier.  Echte thrillerfans zullen op de plot wel wat aan te merken hebben. Het is waar, ik had ook behoorlijk snel een vermoeden van de dader,  maar het is toch een van de  boeken uit mijn recente leesgeschiedenis waarvoor ik alles liet liggen om toch maar door te kunnen lezen. Indien geen volle 4 sterren, dan toch zeker 3,5 waard.

★★★1/2