Uitgegeven bij Prometheus
369 blz.
Melkboer werd mij aangeraden door iemand die net als ik al ettelijke jaren op de leesteller heeft staan. In de Britse pers werd het al onmiddellijk gesignaleerd als de meest originele roman, een leeservaring zoals je nog nooit had meegemaakt. Ik was meteen benieuwd, maar ook wat terughoudend: hoe kan een boek in 's hemelsnaam zo'n torenhoge verwachtingen waarmaken?
Melkboer is in de grond een roman over seksuele intimidatie, eentje dat perfect zou passen in een #MeToo-leeslijstje. Het verhaal zelf is niet spectaculair: meisje van 18 wordt lastiggevallen door een oudere man. Haar omgeving biedt niet bepaald steun. Integendeel, ze krijgt een heleboel bagger over zich heen en de situatie escaleert razendsnel.
Maar wat deze roman anders maakt, is zijn aparte stijl. In Melkboer zijn er geen concrete plaatsnamen. Het wordt nergens zo expliciet gezegd, maar het is al gauw duidelijk dat de roman zich afspeelt in Noord-Ierland, in Belfast tijdens de Troubles. Echt belangrijk is dat niet, maar het vergemakkelijkte voor mij toch de lectuur als ik er mij een concrete contekst kon bij voorstellen. Want het echt ingrijpend andere stijlkenmerk is dat de personages geen namen hebben. De vertelster wordt steevast 'middelstezus' genoemd, haar belager 'melkboer' (niet te verwarren met 'echte melkboer'). Haar lief is 'soortvanverkering'. Verder zijn er nog 'eerstezus', 'tweedezus', 'derdezwager', 'oudste vriendin', 'zusjes klein' ... Het klopt helemaal met de sfeer van achterdocht en verdachtmaking waarin het hele verhaal zich afspeelt. En het hebben van de verkeerde naam kan al voldoende zijn om door de 'staatsverwerpers' beschuldigd te worden van sympathieën met de 'staatsaanhangers'. Of misschien is het een voorbeeld van zelfcensuur : als je niemand noemt, kan je ook niemand verraden. Deze anonimiteit versterkt nog de beklemmende sfeer van het verhaal. In elk geval vraagt deze ver doorgedreven stijlkeuze wel een extra inspanning van de lezer. En dus ja, in dat opzicht is Melkboer wel zeer origineel.
Toch is dat niet wat mij het meest zal bijblijven. Ik heb vrij lang over deze roman (van toch nog geen 400 pagina's ) gedaan. Het is vooral de intensiteit van het vertelstandpunt dat bij tijden zo overrompelend werkte dat ik de lectuur even moest pauzeren. Je beleeft het hele verhaal door de ogen van 'middelstezus', het lijkt wel alsof je in haar hoofd zit en dat is best een claustrofobische ervaring. Bovendien ergerde ik mij soms aan de stream-of-consciousness met zijn ellenlange zinnen, vol uitweidingen, tussenzinnen, bedenkingen, nuanceringen: het was mij soms van het goede te veel.
Er zat nochtans ook wel wat humor in de observaties, op die momenten dat de vertelster haar oude ik terugvindt en weerbaar is tegen het slopende gif van roddels en insinuaties. Maar het zijn zeldzame momenten, want er wordt hard op haar ingebeukt. Anna Burns heeft de nachtmerrie van het leven in een sektaire gemeenschap zeer indringend beschreven. Dat is haar kracht en hoe tegenstrijdig het ook moge klinken, voor mij een reden om er net geen 4 sterren aan te geven. Ik kan de waarde van dit boek inzien, maar heb er niet echt van genoten.
★★★1/2
Geen opmerkingen:
Een reactie posten