altijdeenboek

Ritournelle de la faim, van J.M.G. Le Clézio.
vertaald als Refrein van de honger.

Refrein van de honger vertelt het verhaal van Ethel, die in de jaren dertig opgroeit in Parijs in een welvarend gezin dat vanuit Mauritius en La Réunion naar Frankrijk is gekomen. Haar vader is een echte dandy, die elke laatste zondag van de maand 'salon' houdt, ook als zijn financiële situatie dat al lang niet meer toelaat. Terwijl alles rond haar afbrokkelt, zowel in haar kleine kring als in de grote wereld, doet Ethel dappere pogingen om te overleven en te redden wat er te redden valt. Ze verliest haar naïeve kijk op de dingen en ontwikkelt een verrassend scherpe kijk op het leven en haar omgeving. Stilistisch komt dat het verhaal alleen maar ten goede. De afwisseling tussen de poëtische beschrijvingen van de magische momenten uit haar kindertijd en de nuchtere  bedenkingen van de vroeg-volwassen puber kon mij wel bekoren. Ik heb vooral genoten van de 'salongesprekken', die de sfeer van de jaren dertig onder de Franse bourgeoisie schitterend oproepen zonder die al te expliciet te duiden. De krach, het groeiende antisemitisme, de schrik voor een bolsjewistische revolutie, de oorlogsdreiging, de groeiende macht van Hitler, het verdeelde Frankrijk, het is er allemaal, maar alsof je alles door een waas bekijkt. 

'Er hing een toneelmatige sfeer, vond Ethel, de leegheid van uiterlijke schijn, een ironische onwerkelijkheid.  

Mensen stierven in Nankin, in Eritrea, in Spanje, de vluchtelingenkampen bij Perpignan waren overvol met vrouwen en kinderen die alleen maar wachtten op een woord van de regering dat hen uit de beerput weg zou halen en hun de vrijheid zou teruggeven. En hier, in de rue du Cotentin, in deze salon die baadde in een milde lentezon, vlocht het gegons van stemmen een beschermend nest, een toevluchtshaven, een vredig, vrijblijvend geheugenverlies.' 

In het boek hoorde ik ook voor het eerst van de Vel' d' Hiv. In juli 1942 werden na een razzia duizenden joden opgepakt en opgesloten in de winterwielerbaan van Parijs. Zonder bevoorrading, zonder sanitair, in de zomerse hitte. Wie het overleefde zou het, cru genoeg, achteraf nog slechter vergaan. 

Laat diezelfde Vel' d' Hiv nu ook het decor zijn van de film Elle s' appelait Sarah van Gilles Paquet-Brenner met Kristin Scott Thomas en Melusine Mayance, een film die onlangs in oktober uitkwam. Of hoe een roman ervoor zorgt dat je radar iets opvangt. 
Le Clézio is in zijn werk dikwijls op zoek naar zijn roots, naar zijn identiteit. Dit boek heeft hij geschreven als eerbetoon aan zijn moeder, 'een jong meisje dat haars ondanks een heldin was met twintig jaar'.  

In 2008 won hij de Nobelprijs voor de Literatuur. Refrein van de honger is een zeer toegankelijk werkje, te toegankelijk en een  Nobelprijswinnaar niet waardig volgens sommige critici, maar voor mij smaakt het toch naar meer. Ook in interviews komt hij intelligent uit de hoek: 'Een romancier is geen essayist, denkt geen filosofische systemen uit, maar fungeert als een echo van wat hij hoort, hij luistert naar de naderende donder in de bergen en vraagt zich af of straks het water zal stijgen. Schrijvers zijn de wachtposten van de samenleving.' 

Ik wil zeker nog meer lezen van deze auteur.
★★★☆☆