altijdeenboek

Het sprookje van de laatste gedachte van Edgar Hilsenrath

Vertaald door Elly Schippers 


Uitgeverij: Athos, Amsterdam

Aantal pagina’s: 494 
 

Thovma Khatisian heeft zijn ouders nooit gekend. Op het einde van zijn leven vraagt Thovma Khatisian aan de meddah, de sprookjesverteller in zijn hoofd, om hem het sprookje van de laatste gedachte te vertellen, zodat hij zonder onzekerheid en angst kan sterven. De sprookjesverteller vult de lacunes in zijn achtergrond op met sprookjes in oosterse stijl. Bir varmisj, bir yokmush, bir varmisj … Er was eens, er was eens niet, er was eens … Aan deze formule is de hele  roman opgehangen. In korte verhaaltjes meandert de roman door de geschiedenis van Thovma’s familie en van het Armeense volk. De meddah neemt ons mee naar de Turkse cel waar Thovma’s vader gevangen gehouden wordt aan de vooravond van de grote genocide van 1915 en de hallucinante dodenmars waarbij honderdduizenden Armeniërs de dood vonden, even goed als naar de Armeense dorpen in de bergen met hun eeuwenoude gebruiken en tradities. 

De genocide verteld als een Oosters sprookje.  Is dat niet ongepast? Het voelt in elk geval niet zo aan. De bedrieglijke luchtigheid van de verteltoon, laconiek soms, zet de gruwel eerder op scherp dan hem te verdoezelen. De korte dialogen verrassen je met redeneringen die je krom, absurd, kafkaïaans zou kunnen noemen. Maar ze zijn niet absurder dan de geschiedenis.

‘Is dit nu een waar verhaal of niet?’

‘Alles wat zich in het hoofd van een mens afspeelt is waar,’ zei de sprookjesverteller, ‘al is het een andere werkelijkheid dan de werkelijke werkelijkheid, die ons vaak onwerkelijk lijkt.’

Om meer dan eens te lezen.
★★★★☆