Bittere bloemen – Jeroen Brouwers

Atlas, Amsterdam 


285 blz.

‘Jeroen Brouwers schrijft een boek, en hij doet dat goed’, zong De Mens al op hun debuutalbum, en net als de song doet Brouwers het nog steeds!

Bittere bloemen is het verhaal van de afgang van Julius Hammer, rechter, minister en hoogleraar in een vorig openbaar leven, en nu op 81-jarige leeftijd veroordeeld tot een cruisevaart op de Middellandse zee. Geschenkje van zijn bazige dochter na een lang ziekenhuisverblijf.

Meedogenloos scherp is de blik waarmee de oude baas zowel zichzelf en zijn medepassagiers observeert, zij ongegeneerd hun vervallen lijven blootstellend, hij wat weggedoken in een rustiger hoekje, worstelend met een veel te lage ligzetel en een steeds groter wordend gevoel van beklemming. De beklemming wordt alleen maar erger als hij  Leentje terugziet, alias Pearlene, een oud-studente die “nooit uit zijn stiltes is verdwenen”. Doe bij die hopeloze verliefdheid nog wat mediterrane temperaturen en je ziet zo dat deze cruisevaart geen plezierreisje wordt. Verwijzingen naar de hellevaart van Dante, naar de man met de zeis,  en naar Waterloo (de cruise doet  ook Ajaccio op Corsica aan, geboorteplaats van Napoleon), aan verhaalmotieven geen gebrek in deze roman, waar vergankelijkheid en verval centraal staan. De hulpeloze oude man  in contrast met de glamoureuze decors van cruiseschip en filmset levert stilistische pareltjes en hilarische scènes op. Zelfs kankeren doet de oude Hammer grappig. 

Autobiografisch? Ach neen, zei Brouwers bij de presentatie van zijn boek in Mechelen, “zo’n kankeraar als die man is, dat ben ik toch helemaal niet?”.  De ironie tot  kunstvorm verheven, ik hou er wel van. 

✮✮✮✩✩